Już w starożytności budziły się zainteresowania istotą człowieka, co sprzyjało, w wiekach późniejszych, rozwojowi koncepcji filozoficznych i teologicznych, mających za przedmiot swoich dociekań samego człowieka. Omówione zostaną teraz najważniejsze teorie antropologiczne po to, aby ukazać kim jest i po stworzony został człowiek.
Pismo św. stanowi doktrynalne źródło poglądów dotyczących człowieka, który jest specjalnym dziełem Boga. „Od pierwszych wersetów Biblii dowiadujemy się, że człowiek został utworzony "na obraz i podobieństwo" Boga i los człowieka całkowicie i we wszystkich istotnie ludzkich aspektach został związany z Bogiem.”1
Podstawą tego związku jest dusza, którą Bóg sam tchnął w człowieka w akcie stworzenia. W niej dokonuje się wewnętrzne obcowanie z Bogiem. „Nowy Testament określa duszę jako anima spiritualis, przedmiot boskich interwencji i boskiego przeznaczenia.”2
Człowiek – według Platona – jest odbiciem dualistycznej budowy kosmosu, który składa się z idei oraz świata materialnego. Stąd człowiek to połączenie duszy i ciała. Istotą duszy jest to, że jest ona tym, co się samo wprowadza w ruch. Stanowi więc ona o życiu, gdyż jest źródłem samorzutnego ruchu. Funkcją duszy zatem jest ożywianie ciała i poznawanie świata idei, bo to nie ciało poznaje, ale dusza sama przez się. Jest ona zesłana do ciała za karę, stąd płynie wniosek o jej nieśmiertelności – „słowem: człowiek to dusza władająca ciałem.”3
Arystoteles przekreśla zamysł Platoński o istnieniu ogólnych idei i bytu idealnego, czyli duszy. Zmienił więc koncepcję duszy. Ona „jest zasadą życia, zmysłowego poznania i poznania intelektualnego; słowem: jest formą - EIDOS - spełniającą swe funkcje poprzez organy ciała.”4 Stąd - dusza to 'akt - forma' ciała naturalnego, ograniczonego, które ma życie w możliwości. Zatem wraz ze śmiercią ciała, umiera też dusza; po prostu rozpływa się we wszechświecie.
Św. Augustyn potwierdza, że dusza i ciało to części składowe człowieka, w którym dusza jest czynnikiem ważniejszym, nie określanym przez żadne cechy cielesne. Dusza poznaje, przypomina, posiada wolę. Jest duchowa. Jest ona nieśmiertelna, gdyż jej życiem jest Bóg - Prawda. „Ona jest zwierciadłem odbijającym prawdę wieczną i to jej gwarantuje nieśmiertelność.”5
Antropologiczne poglądy Awicenny zawierają stwierdzenia o właściwościach natury ludzkiej. Według niego człowiek jest istotą społeczną, kulturotwórczą, jest użytkownikiem języka, którym transcenduje świat. Człowiek różni się od zwierząt swoją umiejętnością rozpoznawania moralności, układa sobie przyszłość, a doskonali się dzięki duszy. Istnienie duszy nie jest zależne od ciała, gdyż poznaje ona sama siebie i ta samowiedza jest dla Awicenny dowodem na duchowość duszy. Dusza jest także nieśmiertelna, bo nie powstała z ciała. Jest formą prostą, więc nie możne ją podzielić, zatem nie podlega śmierci.